Çocuk mamaları, gıda maddeleri tüzüğünde bebek ve süt çocuğunun beslenmesi amacıyla hazırlanıp satışa çıkarılan gıda karışımıdır, diye tanımlanır. Bebek ve çocukların besin öğeleri gereksinimlerini karşılaması, sindirim bozukluklarına neden olmaması, patojen mikroorganizmaları içermemesi yasal koşullar olarak belirlenmiştir.
Mamalar; adapte mamalar, yarı adapte mamalar, devam mamaları, kaşık mamaları olarak gruplandırılır.
Adapte Mamalar
Adapte mama, yeni doğan fizyolojisine göre ana besin maddeleri anne sütündekilere adapte edilmiş ve bebeğin ilk 4–6 ayı boyunca bebeğin beslenme konusundaki tüm gereksinimlerini karşılamak amacıyla hazırlanmış biberon formülüdür. Adapte mamaların özellikleri şöyledir:
Bileşimi nitelik ve nicelik bakımından anne sütüne yakın hale getirilmiş mamalardır ve bileşimi öncelikle zamanında doğan ve normal ağırlıklı (3–3,5 kg) bebekler göz önüne alınarak hazırlanmış olmalıdır.
Yeni doğan fizyolojisine uygun olmalıdır.
Doğumdan hemen sonra kullanılmak üzere hazırlanmış mama, yalnızca bebeğin gereksinimlerini karşılamakla kalmamalı aynı zamanda bebek tarafından iyi tolere edilmelidir.
Karbonhidrat kaynağı olarak anne sütünde olduğu gibi laktoz içermelidir. Böylece tadının anne sütüne yakın olması sağlanır.
Adapte mamalarda sindirilme güçlüğü olmasından ve tat nedeniyle anne sütünden bebeği uzaklaştıracağı için nişasta ve sakaroz bulunmalıdır.
Sindirilme güçlüğü olmaması ve tat bakımından bebeği anne sütünden uzaklaştırması için adapte mamaların içinde nişasta ve sakaroz bulunmalıdır.
Mama asitleştirilmiş olmamalı, “büyüme faktörleri” adı verilen maddeleri ya da koyulaştırıcı maddeleri içermemelidir.
Protein, sodyum, potasyum ve klor miktarları dengelenmiş olmalıdır. Böbrek solut (çözünen) yükü düşük olmalıdır. Düşük böbrek solut yükü, su kaybı ve diğer yan etkilere karşı bebeği korumuş olur ve bebeğin böbrekleri üzerindeki baskıyı ortadan kaldırır.
Mama izotonik (eşit yoğunlukta çözelti) olmalı, fazla mineral içermemelidir; yüksek mineral içeriği, vücut sıvılarının dengesini etkilemektedir.
Yağlar, toplam enerjinin yarısını karşılamalı ve bitkisel yağ içermelidir.
Elzem yağ asitlerinden linoleik asit içermelidir.
Protein yapısında kazein oranı anne sütünde olduğu gibi 60/40 olmalıdır.
Vitamin, mineral ve enerji miktarı ile Avrupa Çocuk Gastroenteroloji ve Beslenme Cemiyeti (ESPGAN) ve uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
Yarı Adapte Mamalar
İştahsız ve optimal (uygun) kilo alması istenen bebeklerde başlangıç mamasının yetersiz kaldığı durumlarda kullanılabilen yeterli ve dengeli beslenmeyi sağlayan doyurucu mamalardır ve bebekler anne sütü almıyorsa 2. aydan itibaren kullanılabilir. Adapte mamalardan, devam mamalarına geçerken geçiş maması olarak da kullanılır.
Devam Mamaları
6. aydan sonra ek besinlere başlanılan bebeklerde kullanılan mamalardır.
Bu yaşlarda demir yetersizliği anemisi riski arttığı için demirle zenginleştirilmişlerdir.
İnek sütüne göre yüksek demir, kalsiyum, D vitamini ve demir emiliminin sağlanmasında etkin olan C vitamini içermelidir.
Doku işlevlerinin korunması ve sağlıklı hücreler için önemli olan antioksidan etkisi bulunan A vitamini öncüsü karoten içermelidir.
Elzem aminoasitleri içermelidir.
Kaşık Mamaları
6. ayın sonundan itibaren ek besinlere geçiş döneminde kaşık mamaları, bebeklerin günlük diyetlerine eklenmek suretiyle verilen besinlerdir. Meyveli, sebzeli, tahıllı, sütlü veya karışım olanları vardır. Kaşık mamalarının özellikleri şöyledir:
Biyolojik değeri yüksek süt proteinleri ve bitkisel proteinleri içermelidir.
Sindirimi kolay bitkisel yağları içermelidir.
Sakarozu en düşük seviyelere indirilmiş karbonhidratları ve biyolojik değeri yüksek süt minerallerini içermelidir.
Kalsiyum ve demir desteği yapılmış olmalıdır.
Vitamin ve minerallerle zenginleştirildiği için hazırlama esnasında oluşabilecek kayıplar en aza indirgenmiş olur.
Yapay tatlandırıcı, aroma ve katkı maddeleri içermemelidir.
Sadece su eklenerek kolayca hazırlanabilir.